طرح یک مناقشه؛ بازخوانی وجه هنری فتوّت نامه ها از منظر اندیشۀ سنتّ گرا

در اندیشۀ موسوم به سنت گرا-بر مدار قرائتی که دکتر نصر ارائه کرده است- تفکیک میان سه نوع هنر ضروری است. بر اساس این نگاه: الف) هنر مقدّس دارای منشأ وحیانی بوده و از جانب خداوند و به واسطه فرشتگان، قدیسان و پیشوایان مذهبیِ شناخته شده بر انسان نازل شده تا نشانه ای بر امر قدسی، که همان ملکوت الهی است، باشد. ب) در هنر سنتّی، نشانه هایی از مضامین، تعالیم و روح امر قدسی وجود دارد؛ اما این هنر مستقیما از سوی خدا یا به واسطۀ ملائکه و قدیسان عرضه نشده و در پیدایش آن، خلاقیت انسان عاملیت داشته است. البته هنرمندان این مشرب، خود را در مسیر خواست و هدایت امر قدسی قرار داده و در عالم سنتّی زیسته اند. ج) هنر دینی، در معنای مصطلح فرهنگ معاصر، صرفاً به یکی از موضوعات مورد توجّه دین پرداخته و آن را با صورتی که با مبانی سنّت گرایان منطبق نیست، ارائه می کند. در این مورد ممکن است آن چه به صورت عرفی و تسامحی، هنر دینی خوانده می شود، در جهت دور کردن مخاطب از حقیقت امر قدسی بوده و زدودن تعالیم سنتّی را در پی داشته باشد. حال پرسش مطرح در مقالۀ حاضر این است که هنر مطرح در فتوّت نامه ها، با کدام یک از موارد سه گانۀ فوق انطباق می یابد؟ از نگاه نگارنده، فتوّت نامه ها در طرح هنر قدسی کامیاب نبوده اند و به شرحی که خواهد آمد، در میانۀ هنر سنتّی و هنر دینی گام برداشته اند.